TenneT toont met waterstof dat het kán: ‘De drempel is verlaagd’

Wanneer het omslagpunt komt weet ook Ruud Meuwissen niet exact. Maar de inzet van groene waterstof op grotere schaal? Dát moment komt eraan, volgens de projectmanager bij netbeheerder TenneT wellicht sneller dan we denken. ‘De markt wil wel, daar ligt het niet aan. Het is vooral aan ons als opdrachtgevers. Een klein zetje, en er komt veel in beweging.’

Belangen begrijpen

Meuwissen weet waarover hij praat. Zéker na de grondboring door TenneT, dicht bij Bergen op Zoom en pal naast een Natura 2000-gebied. Daar stikstof uitstoten was een no-go. Emissieloos moest het zijn, via een zo groen mogelijk project. En hoe prettig is het dan, zegt Meuwissen, als je dat kunt uitvoeren met partijen die de belangen begrijpen. Die zich proactief opstellen, en simpelweg snappen dat er een gezámenlijke opdracht ligt. Vandaar ook dat hij ze liever partners dan leveranciers noemt. ‘Ik heb geen moment gevoeld dat wij bij TenneT de kar moesten trekken. Sterker, die kar werd aan alle kanten volop geduwd.’

Elektrisch boren

De boring gebeurde begin 2024, duurde zo’n twee weken en lag in handen van A.Hak. De aannemer zette zelf een elektrische grondboormachine in. En deed voor de stroomvoorziening een beroep op Genpower, dat onder meer drie waterstofaggregaten en een batterijpack leverde. Die werden parallel gekoppeld, zodat ze samen een piekvermogen van 450 tot 500 kVA boden. Een unieke set-up, zegt Marcel Kwakkel van Genpower. ‘We werken al lang samen met A.Hak en kenden de specificaties. Maar deze opstelling was nieuw, vooral op zo’n grote schaal.’

Honderden kilo’s waterstof

Genpower testte de opstelling op de eigen locatie, in het Zuid-Hollandse Groot-Ammers. Dat pakte goed uit, technisch gezien zou het wel werken. Maar goed, daarna moest de opstelling richting Bergen op Zoom. En dat in combinatie met een hoeveelheid van 600 kilo waterstof. Geen sinecure, vertelt Kwakkel. ‘Het ging hier om een grote hoeveelheid aan waterstof, verdeeld over meerdere containers. Hoe dat alles op locatie te krijgen?’

Van grijs naar groen

Kwakkel stelde diezelfde vraag aan Paul Bombeld, innovatiemanager bij het Gelderse Kuster Energy. Dat levert onder meer groene waterstof, maar niet eerder met een omvang als voor de boring bij Bergen op Zoom. Uitdagend was het zeker, stelt Bombeld. ‘Denk alleen al aan de beschikbaarheid. Het leek er lang op dat we toe moesten naar grijze waterstof. Totdat er alsnog voldoende groene waterstof vrijkwam, geleverd vanuit Groningen.’ Dat TenneT daarvoor koos maakt Bombeld enthousiast. ‘Met grijze waterstof was alleen de bouwplaats emissieloos geweest. Nu kijken we terug op een project met een emissieloze keten.’

Grootschalige overstap wacht
Het transport naar Bergen op Zoom ging via containers op drie trucks, die zelf reden op biodiesel HVO100. Een duurzame oplossing, benadrukt Bombeld, van CO₂-uitstoot was geen sprake. Maar toch, hoelang zou het volgens de innovatiemanager nog duren voordat we voor vervoer grootschalig overstappen op waterstof? ‘De technologie werkt, maar is relatief nieuw. Dat zorgt voor vragen, zo merk ik nog altijd.’

Ruimte voor innovatie

Neem volgens Bombeld alleen al het aspect veiligheid. Hoe zwaarwegend dat is, bleek wel uit de aanvraag voor de benodigde vergunningen, waar veel bij komt kijken. Daarom schakelden de partijen hiervoor waterstofbedrijf Twinning Energy in, wat leidde tot toestemming door de provincie Noord-Brabant. ‘Twinning Energy heeft dat uitstekend gedaan[1] ’, vindt Bombeld. ‘Van de andere kant: het is ook aan de overheid om buiten de gebaande paden te denken. Om mee te denken, en ruimte te creëren voor innovatie.’

Stroom wordt strategisch

Gesproken over die innovatie: de ontwikkelingen gaan snel, merkt Marcel Kwakkel van Genpower. ‘Helemaal nu emissieloos steeds vaker een voorwaarde is. Was stroom lang een operationele asset, inmiddels wordt het meer en meer een strategisch onderdeel.’ Wil een project met waterstof succesvol uitpakken, dan vraagt dat volgens Kwakkel in elk geval om gedegen samenwerking tussen alle betrokken partijen. ‘Dat gold ook voor dit project, waarvoor onder meer is geïnvesteerd in materieel. Bovendien is er een opdrachtgever nodig die z’n nek durft uit te steken. En dat heeft TenneT hier absoluut gedaan.’

Verder dan het convenant reikt

Zeker, TenneT ondertekende eind 2023 het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen. Waarmee de netbeheerder zich committeerde aan het doel om bij te dragen aan de verduurzaming van bouwmaterieel. De boring bij Bergen op Zoom sluit daar naadloos op aan. Maar toch, uiteindelijk is er meer dan alleen het convenant, stelt Ruud Meuwissen. ‘Noem het maar een mindset. Een kwestie van wennen ook, om verduurzaming nóg meer in de genen te laten komen. Bij ons als bedrijf, en zeker ook erbuiten.’

Project was pionieren

Hoewel de boring succesvol verliep, was dat vooraf niet zeker. ‘We hebben veel opties besproken om dit project zo duurzaam mogelijk uit te voeren’, zegt Meuwissen. ‘Zo kwamen we uit op waterstof, ook al hadden we daar nog nooit mee gewerkt. Dat was dus pionieren, al denk ik dat we de drempel behoorlijk hebben verlaagd. We zijn met de boring van een pilot naar een bewezen technologie gegaan. Een oplossing zoals in Bergen op Zoom is compact en draagt volop bij aan verdere elektrificatie. En we weten nu: het is gewoon maakbaar.’

Showcases gevraagd

Paul Bombeld sluit zich aan bij die woorden. Goed, een oplossing met groene waterstof is vooralsnog duurder dan werken met dieselaggregaten. Maar, zo merkt Bombeld op, dat lijkt een kwestie van tijd. Neemt de vraag toe, dan moet schaalvergroting ervoor zorgen dat groene waterstof financieel aantrekkelijker wordt. ‘Daarom hebben we meer showcases nodig. Projecten waarmee we laten zien wat allemaal al kan. En de enige manier om daarvoor te zorgen, is door gewoon aan de slag te gaan. Precies zoals we hier hebben gedaan.’